Dünya üzerindeki gıdalara nasıl ulaşabiliyoruz? Çok büyük düşünmenize gerek yok. Mesela Konya’da üretilen buğdayı siz İstanbul’dan rahatlıkla alabiliyorsunuz. Ya da Kars’ta üretilen kaşarı başka bir şehirden alabiliyorsunuz. Bütün bunların arkasında parayla dönen bir sistem var; ticaret. Bir ürün parayla üreticiden alınıyor ve parayla son kullanıcıya, yani tüketiciye satılıyor. Örneğimizi biraz daha genişletirsek aynı yolla Kolombiya’dan kahve alınıp Gaziantep’te satılıyor. Yani aslında gıda sektörü ticaret sayesinde var olabilmiş. Ama günümüzde bu ticaretin başladığı yerin yani üreticinin de, bu ticaretin son kullanıcısının yani tüketicinin de memnun olduğu pek söylenemez. Peki acaba gelirin daha eşit dağıtıldığı, sistemdeki herkesin emeğinin karşılığını aldığı bir ticaret mümkün mü? İşte bugünkü yazımızın konusu da bununla ilgili bir girişim…
Günümüzdeki ticaret sistemini düz bir cetvel olarak düşünürsek, cetvelin başlangıç noktasındaki insan da cetvelin sonundaki insan da bu cetvelden muzdarip. Çünkü ürün üreticiden düşük fiyata alınıp Dünya’nın başka bir yerinde tüketiciye yüksek fiyattan satılıyor. Tam da burada “fair trade” yani adil ticaret bir alternatif olarak sunuluyor. Temelde adil ticaret, üreticinin ve tüketicinin ortaklığına dayanan, ürünün sürdürülebilirliğini teminat altına alan, üreticinin hayatını ve gelecek planlarını idame ettirebilecek gelire sahip olduğu, geleneksel ticarete karşı alternatif bir yoldur. Fairtrade International, adil ticarette alıcının üreticiye ödeyeceği minumum ücreti sabitleyerek üreticiyi korur. Ayrıca ek olarak ödeme gerektirecek bir durum olduğunda ek ödemenin miktarını da belirler ve bu ek ödemeleri ortak bir fonda biriktirerek çalışanların ve üreticilerin ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için ekstra olarak kullanıma sunar. Adil ticaret genelde gelişmemiş ülkelerdeki üreticileri ve gelişmiş ülkelerdeki tüketicileri kapsar. Adil ürünleri belirtmek için bir FAIRTRADE etiketi vardır. Fair trade şu anda Japonya, Hindistan, Avusturalya, Yeni Zellanda, İsveç, Fransa, İspanya İtalya, İngiltere, İrlanda, Danimarka, Almanya, Polonya, Litvanya, Estonya, Finlandiya, Norveç, Brezilya, ABD ve Kanada’da etkinlik göstermektedir. Peki hangi ürünler de mi? Çiçekten muza, pamuktan meyvelere, kömürden bala kadar birçok gıda ve ham maddede FAIRTRADE etiketini görebilirsiniz. Hatta sporda kullanılan toplar bile adil ticaret ürünüdür. Çünkü birçok top el işlemesi ile yapılmaktadır ve bu da bir emek ticaretidir.
Fair trade, bazı ilkelere sahiptir. Mesela adil ticarette çocuk işçi çalıştırılmaz. Ya da herhangi bir ayrımcılık yapılmaz ve doğa korunur. Gelir adaletsizliği nispeten ortadan kaldırılır. Nispeten diyorum çünkü; henüz her ülkede faaliyet göstermiyor. Dünyadaki tüm ticaretlerin adil olması dileğiyle…
Kaynaklarım: